Ең көне өрнектердің бірі өрмекшінің бейнесін бекітті. Ол әлемді/матаны/кенепті жасайтын қасиетті әрекет ретіндегі тоқу процесінің ұқсастығымен байланысты болса керек. Барлық дерлік дәстүрлі мәдениеттердегі өрмекші жасампаздықты, шығармашылықты және еңбекқорлықты бейнелейді. Мұнда ғаламды, тағдырды бейнелейтін тор ерекше орын алады.
Хопи үндістерінің ең маңызды мифтері осы әлемді айқайымен құрған Өрмекші әйел туралы айтады, оның айқайы оның жоғалуына себеп болған. Ол бүкіл болмысты біріктіріп, ортақ тағдыр сыйлаған торды тоқиды. Көне Мысыр мифологиясында құдайлар тобындағы артықшыл орынға ие болған Солтүстік құдайы Нейт өрмекшімен теңдестірілген. Ежелгі римдіктер өрмекшіні сәттілік пен өркендеудің бойтұмары ретінде құрметтейтін.
Сондықтан әлемді жасайтын өрмекші бейнеленген кестелі өрнек дүниежүзілік мәдениетте жиі кездеседі.
Қазақ мәдениетінде өрмекші тықыр кілемдердің орталық алаңында немесе жолақтарда қолданылатын тоқу мен қолөнердің нышаны болып табылады. Фин-угор халықтарының арасында қазақ ою-өрнектеріне ұқсас өрнек бар (мысалы, удмурт өрнегі «чонари пужы» – «өрмекші өрнегі»), өрмекші тақырыбы моңғолдардың, қалмақтардың және т. б. шығармаларын айналып өтпеді, оларда «өрмекші ізі» ою-өрнегі бар. Графикалық түрде бұл ою-өрнек зергерлік өнерде қолданылған хаотикалық сызықтардың шоғыры болып табылады. Қазақта да, басқа халықтарда да әлі күнге дейін жіппен түскен өрмекшіні өлтіруге тыйым салынған.
